Montessori

Mariya Montessori — XIX əsrin italiyalı pedaqoqu və ilk qadın həkimlərindən biri idi. O, öz pedaqoji sistemini yaratmışdır. Montessori həmişə ədalət uğrunda mübarizə aparırdı: psixiatriya klinikasında həkim assistenti işləyərkən inkişaf pozuntusu olan uşaqlarla çox ünsiyyətdə olurdu və onların heç kimin diqqətində olmadığını hiss edirdi. Halbuki təhsil hər kəs üçün vacibdir.

Mariya uşaqların inkişaf metodlarını, əvvəlcə yalnız inkişaf gecikmələri olan uşaqlar üçün hazırlamağa başlamışdı. Lakin, təhsil inkişaf sisteminin uğuruna əmin olduqdan sonra, Mariya onu bütün uşaqlar üçün uyğunlaşdırdı. O, klassik metodların həmişə effektiv olmadığını başa düşdü.

Montessori pedaqogikasının mahiyyəti

Müəllif metodikasını “uşağın öz-özünə inkişaf etdiyi, didaktik cəhətdən hazırlanmış mühitə əsaslanan sistem” adlandırırdı. Montessori metodikasının əsas prinsipi belədir: “Mənə bunu özüm etməyim üçün kömək et”. Bu prinsip, böyüklərin uşağın nəyə maraq göstərdiyini başa düşərək, onun maraqlı məşğuliyyətlər üçün əsas təmin etməsini və ondan istifadə etməyi öyrətməsini nəzərdə tutur.

Montessori metodu erkən inkişafı vurğulayır, lakin qruplar həmişə müxtəlif yaşlarda olan uşaqlardan ibarət olur. Böyük uşaqlar kiçiklərə öyrədir, liderlik xüsusiyyətləri qazanırlar. Kiçiklər isə bir-birinə qayğı göstərməyi öyrənir. Bu yanaşma qarşılıqlı yardımlaşmanı və əməkdaşlığı təşviq edir, baxmayaraq ki, bəzən anlaşılmazlıqlar da baş verə bilər.

Dərslər xüsusi hazırlanmış mühitdə keçirilir. Montessori pedaqogikasında oyun otağı bir neçə zonaya bölünür. Standart zonalara təbiətşünaslıq, praktik həyat, sensor inkişaf, dil və riyaziyyat daxildir. Bundan əlavə, yaradıcı, oyun və idman zonaları da əlavə edilir. Uşaq öz fəaliyyətini sərbəst seçə və hətta bütün günü bir zonada keçirə bilər. Müəllimin vəzifəsi uşağın maraqlarına uyğunlaşmaqdır. Bu yanaşma uşağa düşüncə, fəaliyyət və hisslərdə sərbəstlik verir. Bu yolla uşaqlar heç bir məcburiyyət və ya yaşıdları ilə rəqabət olmadan asanlıqla və həvəslə öyrənirlər.

Böyüklərin öyrətmə prosesində ikinci dərəcəli rolu var: onlar müəllim deyil, köməkçidirlər. Böyüklərin vəzifəsi yalnız uşağı maraqlandırmaqdır. Müəllim uşaqlarla ünsiyyət qurur, lakin öz fikirlərini onlara təlqin etmir və uşağı istədiyi cavaba yönləndirmir.

Montessori qrupunda prosesləri nizamlı saxlamaq üçün qaydalar mütləq şəkildə mövcuddur. Məsələn, kitab oxuduqdan sonra onu yerinə qoymaq və ya oyuncaqları götürdüyü yerə geri qaytarmaq lazımdır. Bu yolla uşaqlar nizam-intizamı öyrənirlər.

Montessori metodu incə motorika və hisslərin – görmə, eşitmə, dadbilmə, iybilmə və toxunma – inkişafına yönəlib. Mariya Montessori hesab edirdi ki, kiçik əşyalarla dəqiq hərəkətlər intellekti formalaşdırır, nitqi, diqqəti və yaddaşı inkişaf etdirir. Buna görə də onun sistemində muncuqların düzülməsi, əşyaların toxunuş və ya fakturaya görə tanınması və çeşidləmə ilə bağlı bir çox fəaliyyət mövcuddur.

Tənqid və qadağalar qəbuledilməzdir. Uşağın səhv etmək hüququ var. O, hər şeyi özü dərk etməyə qadirdir.

Uşaqda müstəqillik tərbiyə edilir. Bütün tədris vasitələri elə yerləşdirilir ki, uşaq onları asanlıqla götürüb yerinə qoya bilsin. Kitablar hər birindən bir nüsxədədir – bu da uşaqların bir-biri ilə razılaşmağı öyrənməsinə kömək edir.