Doman

Doman öz sistemini 1940-cı illərdə sağlamlıq problemləri (beyin travmaları, mərkəzi sinir sistemi zədələri) olan uşaqlar üçün hazırlayıb. Onun beynə təsir metodları bu uşaqlara gözləniləndən daha böyük nəticələr əldə etməyə kömək edirdi. Daha sonra, onun institutunda bu metodika adi uşaqların təlimi üçün də tətbiq olunmağa başlandı. Domanın fikrincə, erkən yaşlarda (3 yaşına qədər) öyrənmə probleminin səbəbi yalnız uşaqların informasiyanı dərhal qəbul etməsi, lakin valideynlərə bunu çatdıra bilməməsidir. Çünki məşğələlər doğumdan etibarən keçirilməlidir, amma bu dövrdə uşaq hələ danışmağı bacarmır. Bu halda, böyüklərin vəzifəsi mümkün qədər çox fakt, təsvir və təəssürat təqdim etməkdir ki, uşaq harmonik və aktiv şəkildə inkişaf etsin.

Doman metodunun əsasında eyni anda həm vizual, həm də audio məlumatların qəbulu dayanır. Başqa sözlə, bütün məşğələlər müəyyən bir sxem üzrə keçirilir: informasiya uşağa xüsusi kartlarla dəfələrlə göstərilir və eyni anda səsləndirilir.

Doman metoduna əsaslanan təhsildə bir neçə əsas istiqamət var: oxuma, riyaziyyat və ətraf mühitlə tanışlıq.

Oxuma öyrənilməsi

Doman hesab edir ki, sözlərin hərflər və hecalar üzrə öyrənilməsi yüksək abstraktlıq səviyyəsinə malikdir. Buna görə də uşağın sözü bütövlükdə yadda saxlaması daha asandır, xüsusən məşğələlər erkən yaşda başlayarsa. Körpəlik dövründə uşağın düşüncəsi öyrənməyə yönəlib. Onun çevik yaddaşı, diqqətini tez dəyişmək və hər şeyi eyni anda qəbul etmək qabiliyyəti var. Körpə ətraf aləmi predmetləri, hadisələri və insanları müşahidə edərək dərk edir.

Doman oxumağı kartlarla öyrətməyi təklif edir. Uşağın diqqətini bu kartlara yönəltməsi üçün sözlər böyük ölçülü və parlaq (qırmızı) rəngdə, ağ fon üzərində olmalıdır. Bu kartlar sürətli və müəyyən ardıcıllıqla göstərilməlidir. 5 kartlıq bir qrupa 5 saniyə vaxt ayrılır. Bütün məşğələ (gündə 3 dəfə) cəmi 15 saniyə davam edir. Bu qədər vaxt öyrənmək üçün kifayət edirmi? Bu metodikaya yönəlmiş mütəxəssislər hesab edirlər ki, bəli. Uşaq sanki söz obrazını “fotoşəkil” kimi yadda saxlayır və tədricən onu səsli obrazla əlaqələndirməyi öyrənir. Daha sonra kartların sayı artır, şrift isə kiçilir və qara rəngə çevrilir – uşağın yaşı artdıqca, kiçik detalları tanımaq qabiliyyəti inkişaf edir.

Riyaziyyat öyrənilməsi

Bu da kartlar vasitəsilə həyata keçirilir, onların üzərində böyük qırmızı nöqtələr təsvir edilir. Beləliklə, uşaq hər rəqəmi abstrakt bir simvol kimi deyil, miqdar kimi qəbul edərək 100-ə qədər saymağı öyrənir. Doman sübut edib ki, uşaq miqdarları bütövlükdə qəbul edib onları vizual olaraq ayırd edə bilir.

Fiziki inkişafa diqqət

Doman fiziki inkişafı da xüsusi vurğulayır. Biz bilirik ki, incə motorika ilə axıcı nitq bir-biri ilə bağlıdır, lakin hər hansı bir fiziki aktivlik də beyin fəaliyyətini stimullaşdırır. Doman bildirir ki, sağlamlığın əsası hərəkətdir və intellekt yalnız qarşısına yeni və çətin tapşırıqlar qoyulduqda inkişaf edir. Xüsusilə fiziki sahədəki nailiyyətlər bir çox ailəni Doman metodikası ilə təlimə keçməyə inandırıb.